THEMA2
Leefbaar Klimaat
Wat is de ballast van jouw boodschappen?
De inhoud van je boodschappentas kan zwaar wegen. Ook voor het klimaat. De uitstoot van de landbouw jaagt namelijk klimaatverandering aan. Tegelijkertijd bedreigt deze klimaatverandering onze wereldwijde voedselvoorziening.
Met ruim vier miljoen runderen, twaalf miljoen varkens en honderd miljoen kippen, is de vee-industrie uit op hoge winsten, terwijl de maatschappij hiervoor de rekening betaalt. Zo draagt de uitstoot van methaan en fijnstof bij aan het broeikaseffect en ontwrichten mestoverschotten onze ecosystemen. Om over de schadeposten van dierziekten maar te zwijgen.
‘Toch heb je de veranderkracht in eigen hand’ zegt Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal. En die verandering begint met bio. ‘Biologische boeren houden de bodem levend en vangen de gevolgen van klimaatverandering beter op. Daarnaast voorkomt het weglaten van kunstmest een grote hoeveelheid CO2-uitstoot.’ En verder? ‘Beperk voedselkilometers met groente en fruit uit de buurt en het seizoen.’
Als je aan het klimaat denkt, denk dan ook aan je voeding, aldus Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal. Een rijk bodemleven vangt de gevolgen van klimaatverandering beter op en het weglaten van kunstmest voorkomt een grote hoeveelheid CO2-uitstoot. Voedselkilometers tikken echter hard aan. Let dus ook op de herkomst en het seizoen.
Tekst: Annelijn Steenbruggen
‘Be the change you wish to see in the world.’ Met deze uitspraak van Mahatma Ghandi opent Vera Dalm, directeur van Milieu Centraal, haar LinkedIn-profiel. Hiermee wil ze mensen aansporen om pragmatisch om te gaan met klimaatverandering en milieuvervuiling door gewoon te beginnen met duurzamer te leven. Dalm: “Alle beetjes helpen. Kies bijvoorbeeld voor groente en fruit uit de regio, gooi geen voedsel weg, pak vaker de fiets in plaats van de auto en isoleer je huis. Het hoeft niet allemaal tegelijk, maar begin wel.”
Gangbare landbouw
Via de website en (sociale) media geeft Milieu Centraal onafhankelijke tips en adviezen over duurzaam reizen, wonen en boodschappen doen. Omdat de huidige landbouwsector een groot beslag legt op de natuurlijke hulpbronnen is voeding een groot onderwerp. Welke adviezen geeft Milieu Centraal over klimaatbewust eten? Dalm: “De vuistregels zijn simpel: eet meer plantaardig, koop en kook op maat en verspil zo geen voedsel, let op herkomst, keurmerk en seizoen. Maar wat me opvalt is dat veel mensen de term gangbare landbouw gebruiken. Want wat is gangbaar? De woordkeuze is belangrijk, dat beïnvloedt het menselijk brein. Ik had vroeger een groenteboer die aan zijn klanten vroeg: wilt u gewone of bespoten appels? Niemand zegt dan: doe mij maar een kilootje van die bespoten Elstars. Als ik naar congressen ga, moet ik van tevoren aangeven of ik vegetarisch wil eten. Bij Milieu Centraal hebben we dat omgedraaid: we serveren standaard vegetarische maaltijden en mensen kunnen bij hun dieetwensen aangeven of ze vlees willen eten. Het gaat erom: wat is de standaard, wat is normaal? Als puber willen we niet buiten de groep vallen en doen we wat normaal is. Dat zit dus diepgeworteld in wie wij zijn. Ik spreek dan ook over biologische en niet-biologische landbouw. Op die manier zet ik ze naast elkaar en mogen mensen zelf beslissen wat nou eigenlijk de gangbare landbouw is.”
“De vuistregels zijn simpel: eet meer plantaardig, koop en kook op maat en verspil zo geen voedsel, let op herkomst, keurmerk en seizoen.”
Levende bodem
De klimaatverandering wordt enerzijds aangejaagd door de uitstoot van de landbouw en bedreigt tegelijkertijd onze wereldwijde voedselvoorziening. Hoe kunnen boeren de klimaatverandering een halt toeroepen en hoe kunnen ze het doorstaan? “Als je puur naar de uitstoot van CO2 kijkt dan kun je beter geen kunstmest meer gebruiken. Kunstmestfabrieken stoten behoorlijk wat CO2 uit,” aldus Dalm. “Als je breder kijkt, zie je dat het klimaat een complex samenspel is tussen lucht, water, bodem en biodiversiteit. Een verandering in het ecosysteem draagt bij aan klimaatverandering en andersom: door de opwarming van de aarde veranderen de ecosystemen. Het levend houden van de bodem – zoals biologische boeren doen – is een goede manier om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Met een rijk bodemleven is de grond beter bestand tegen zowel zware regenval als droogte. Zo’n weerbare bodem helpt ook om klimaatverandering tegen te gaan. Door slecht bodembeheer kunnen gebieden natter of droger worden, en dat heeft invloed op het ecosysteem en daarmee het klimaat. Ik zie dat ook voor niet-biologische boeren de bodemkwaliteit een issue aan het worden is. Ze moeten wel, want ze merken dat ze aan het inleveren zijn.”
Klimaatschade
De grootste schadepost voor milieu en klimaat is toch wel de intensieve veehouderij, aldus Dalm. “In Nederland leven er ruim vier miljoen runderen, twaalf miljoen varkens en honderd miljoen kippen. Het methaan en fijnstof dat deze dieren uitstoten, draagt bij aan het broeikaseffect. Mestoverschotten ontwrichten de ecosystemen en het importeren van veevoer veroorzaakt enorm veel CO2-uitstoot. Met die intensivering is de vee-industrie uit op hoge winsten maar de rekening voor klimaat en milieu zijn voor de maatschappij. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de schadeposten van dierziektes en schandalen, zoals recent de fipronil-affaire. Die kosten moeten mijns inziens geïnternaliseerd worden in de voedselprijs. Dus geen handje meer opgehouden bij de overheid maar de echte prijs van het vlees en de eieren zichtbaar maken. En ja, dat moet de consument dan ook in de winkel betalen.”
“In Nederland leven er ruim vier miljoen runderen, twaalf miljoen varkens en honderd miljoen kippen. Het methaan en fijnstof dat deze dieren uitstoten, draagt bij aan het broeikaseffect.”
Lange termijn
Dalm blijft zich erover verbazen dat de landbouw een kortetermijnsector is geworden: “Als boeren vandaag met hun mestoverschot het grondwater vervuilen, zullen ze daar nog jarenlang last van hebben. Klimaatverandering en milieuvervuiling hebben zo’n grote invloed op oogsten en voedselzekerheid. Ik zou verwachten dat uitgerekend boeren zich afvragen: hoe kan ik in de toekomst gezond blijven produceren?”
Voedselkilometers
Als het om het tegengaan van klimaatverandering gaat kunnen we niet één speler aanwijzen maar zijn we allemaal aan zet, aldus Dalm. “Het is een complex probleem dat meerdere maatregelen nodig heeft. Daar zijn we gezamenlijk verantwoordelijk voor. Iedereen moet vanuit zijn of haar eigen positie kijken wat hij of zij kan doen. Met goed bodembeheer en het weglaten van kunstmest draagt de biologische landbouw zeker bij aan de oplossing. Maar als we zoveel vlees blijven eten, dan schiet het nog steeds niet op. Ook biologisch koeien schijten, het is niet anders. En als we biologische groente en fruit met het vliegtuig uit Afrika halen dan zijn we ook fout bezig. De biologische landbouw kan een goede oplossing zijn om klimaatverandering tegen te gaan maar ik kijk graag breder dan het keurmerk: minder dierlijke producten eten en minder voedselkilometers hoort er ook bij. Het goede nieuws is dat we de veranderkracht in eigen hand hebben. Ik zou zeggen: begin vandaag nog want alle beetjes helpen.”
Onderzoek van het CLM laat zien dat biologische landbouw een methode is om broeikasgasemissies terug te dringen.
› Lees hier meer over dit onderzoek.